Estonya´da çalışmak nasıldır?
Estonya neresi ki?
Özellikle ikincisi tahmin edilenden de yaygın bir soru.
Bizim buna vereceğimiz kısa cevap ise şu: Estonya çalışmak için hiç ummayacağınız kadar verimli bir ülke.
Yazımızda ise bunu derinleştirip inceleyeceğiz.
Siz de belki Estonya’da çalışmak ve yaşamak için araştırmalara henüz başladınız. Belki teklif aldınız, belki de gitmek üzeresiniz. Ancak tahmin ediyoruz ki yaşam, giderler, vize prosedürleri gibi konularda pek çok soru işaretleriniz var.
Bu soru işaretlerini tatmin edecek yeterli ve düzenli bilgilere ulaşmakta da zorlanıyorsunuz.
Kendimiz de geçmişte bu yoksunluktan mağdur olan benzer profilde insanlar olarak, iş arama sürecinden beklentilere; yaşam maliyetlerinden vize sürecine kadar pek çok noktaya dokunduğumuz uzun ve kapsamlı bir paylaşım yapıyoruz.
Öncelikle belirtelim; yazımız çalışma amaçlı iş arayan veya aramayı düşünenler için rehber niteliğindedir. Turistik amaçla Estonya´yı ziyaret etmek isteyen, ülke hakkında genel bilgi arayan veya uluslararası ilişkiler ve politika eksenli bir paylaşım okumak isteyenler icin faydası minimum olacaktır.
Yazının ilgilendiğiniz kısımlarını aşağıdaki linklerden inceleyebilirsiniz:
1) Estonya’da İş Arama ve Sektörler
Estonya hükümetinin kendisine ait websitesi, iş ilanları için kesinlikle ilk bakılması gereken yerlerden biri.
Bu site ayrıca kısa ve net açıklamalarla, zaman zaman da esprili bir dille, Estonya´da çalışmak ile ilgili hemen hemen her konuya değiniyor.
Linkedin de tabii ki olağan şüphelilerden biri. İş aramak istediğiniz alanlar için Estonia, Tallinn, Tartu gibi kelimeler ile filtreleme ve arama yapabilirsiniz. Glassdoor bakılabilecek diğer bir site.
Estonya için ayrıca diğer bir olasılık da ülkede aktif olarak çalışan ¨Headhunter¨ firmaları ile iletişime geçip özgeçmiş ve deneyiminize göre fırsatlar olup olmadığını kontrol etmek. Bunun için bakmanız gereken yer ise burası.
Ülke expatlar için üzerinde iyice düşünülerek hazırlanmış karşılama ve yerleşme prosedürlerine sahip. Dolayısıyla çalışmak üzere ülkeye gelen göçmenlerin işi görece olarak daha kolay.
Bir diğer vurgulanması gereken nokta ise dil. Estonca bilmiyor olabilirsiniz, ancak eğer Rusça biliyorsanız burada iş ararken bir adım öne geçebilirsiniz.
Bilgi Teknolojileri (IT)
Bilgi Teknolojileri Estonya´nın en büyük GSMH (GDP) üretimini gerçekleştiren sektör değil.
Ancak Estonya´da çalışmak isteyenler için en açık ve en çok rağbet gören sektör.
Bunun üzerinde büyük etkiye, yazının ilerleyen kısımlarında detaylarıyla bahsedeceğimiz gibi, Estonya´nın dijital ülke olma vizyonu sahip.
Ülke kendi tanıtım websitesinde bile toplumu dijital ve teknoloji meraklısı olarak tanımlıyor.
Dolayısıyla WorkInEstonia, Linkedin ve Glassdoor üzerinden ilgili IT alanlarıyla ilgili ilanlara baktığınızda toplam iş ilanlarının yarısından fazlasının, İngilizce iş ilanlarının ise neredeyse tamamının bu alanda olduğunuz göreceksiniz.
Ülkede asgari ücret € 540, ortalama maaş ise € 1300.
Ancak IT için norm ücretler € 2500-3000 bandında.
Diğer Avrupa ülkelerine göre bir miktar daha az görünebilir, ancak giderlere oranlandığınızda (Amsterdam´da ortalama bir daire Tallinn´den %200 daha pahalı) daha avantajlı olduğunu göreceksiniz.
Eğer Türkiye´nin startup vergileri ve teşviksizlik sizi yıldırdıysa, Estonya´nın startup kurulumu için de, özellikle yenilikçi teknolojiler üzerine, mükemmel bir lokasyon olduğunu hatırlatalım. Fikirleriniz varsa Estonya´ya gitmeden dahi bunu başarabilirsiniz (E-residency).
2) Vize Prosedürleri
Estonya´da çalışmak için kullanabileceğiniz iki vize türü var. 1 yıla kadar olan kontratlar için alınan geçici vize ve 1 yıldan uzun süreli çalışma vizesi. İkisi için prosedürler benzer ama ayrı.
Ek olarak eğer herhangi bir Avrupa Birliği üyesi ülkeden vatandaşlığınız varsa işlemler biraz daha kolay.
Ama o kısma bu yazıda değinmeyip Türk vatandaşlığı ile Estonya´da çalışmak amacıyla gidenler için prosedürleri anlatacağız.
Diğer bir vize türü ise E-residency.
Kısa Süreli Vize (3 ay – 1 yıl)
- Tamamlamanız gereken ilk adım; işveren ile zaman, ücret gibi konuların net olarak belli olduğu bir çalışma sözleşmesi imzalamak.
- Sonrasında işveren sizi Estonya Polisi ve Border Guard Board (Sınır Koruma Portalı) üzerinden kısa süreli çalışma için kaydettirmeli. Bu aşama 10 gün içerisinde tamamlanıyor. Fotoğraf, meslek uzmanlığı belgesi gibi belgelerle beraber başvurulan işin niteliğine göre ek belgeler de lazım olabilir.
- Polis ve Sınır Koruma başvurusu kabul edildikten sonra vizeye başvurmalısınız. Vize ¨D-Tipi¨ olmalı. Pasaport, fotoğraf, başvuru formu, iş sözleşmesi konfirmasyonu ve sigorta belgesini bu aşamada iletmelisiniz. Unutmadan, ücreti de € 80. Bu aşama 30 gün içerisinde tamamlanıyor.
- Eğer eş ve/veya çocuklar da gelecekse onlar için turistik vizeye başvurmalısınız.
- Vizenizi aldıktan sonra ülkeye giriş yapabilirsiniz.
- İşe başladıktan sonra 5 gün içerisinde ¨Estonian ID Code¨ için başvurmalısınız. Bu kod ile Estonya Sağlık Sigortası´ndan faydalanabiliyorsunuz.
- Sonrasında kendinize bir ev bulmanız ve diğer pratik ihtiyaçları (banka hesabı açmak, ulaşım kartı almak vs.) karşılamanız gerekecek. Bunun için önerilebilecek siteleri ve kalacak yer bulma ile ilgili diğer konuları yazının ilerleyen kısımlarında inceleyeceğiz.
Uzun Süreli Vize
- Tamamlanması gereken ilk adım, kısa süreli vize ile aynı şekilde. İşveren ile zaman, ücret gibi konuların net olarak belli olduğu bir çalışma sözleşmesi imzalamalısınız.
- İkinci adım ise oturum iznine başvurmak.
Bu adımı eğer halihazırda Estonya´da iseniz Polis ve Sınır Koruma üzerinden yapabilirsiniz. Yurtdışında iseniz konsolosluklar aracılığıyla yapmalısınız.
- Oturum izni için başvuru formu,
- İşveren davet belgesi (bunu işveren kendisi hazırlayıp Polis ve Sınır Koruma´ya gönderecek),
- Pozisyon için kalifiye olduğunuzu gösteren ve Estonya ve Avrupa Birliği sınırları içerisinde pozisyonun getirdiği özellikleri yerine getiren bir eleman bulunamadığına dair bir belge.
Bu belge için bazı istisnalar bulunuyor. Ancak özellikle beyaz yaka ve yazılım işleri için gerekli bir belge. Aile bilgi formu gibi dökümanları da iletmelisiniz.
Bu aşamanın sonuçlanması iki aya kadar sürebiliyor. Oturum izniyle beraber ¨Estonian ID Code¨ da elde edeceksiniz.
- Bir sonraki adım ise aynı şekilde kendinize bir ev bulmak. Ev bulma ile ilgili detaylara yazının ilerleyen kısımlarında değineceğiz.
- Evi bulduktan sonra ikamet adresini sisteme kaydettirmelisiniz. Sisteme kayıt sonrası bedava ulaşım ve diğer sosyal servislerinden yararlanmaya başlayabiliyorsunuz. Bu işlem yerel devlet ofislerinde yapılıyor.
- Sonrasında ise bir doktora kaydolmanız gerekiyor. Yani aynı burada Aile Sağlığı Merkezlerine kayıt oluyor gibi orada da bir klinik bulup kaydolmak üzere başvurmalısınız.
- Vergi ve Gümrük birimine vergilendirmeniz için kayıt olmalısınız.
- Eğer varsa çocuklarınızı da okula kaydettirmelisiniz. Okullarla ilgili detayları da yazının ilerleyen kısımlarında bulabilirsiniz.
E-Residency
Bu vize tipi oldukça ilginç ve dünyada ilk defa Estonya´nın uyguladığı bir sistem.
Pek Estonya´da çalışmak ile alakalı bir konu değil aslında.
Basit tanımıyla E-Residency; dijital alanda şirket kurmak isteyen girişimcilere Avrupa Birliği içerisinde şirket kurma ve yönetme şansı veren özel ve dijital bir vize çeşidi.
Fikriniz ve çalışmanızla Avrupa Birliği marketlerine girmek, müşterilerine erişmek ve ödemelerini almak için bu altyapıyı kullanabilir, şirketinizi kağıt işleri olmadan internet üzerinde kurabilirsiniz. Estonya´da çalışmak için gitmenize gerek kalmadan şirketinizi kurulumdan itibaren yönetebilirsiniz.
Bu vizeye Estonya Konsoloslukları aracılığıyla başvurmak için TC kimlik fotokopiniz, fotoğraf ve niyet mektubu yeterli. Ücreti ise € 120. Başvurunuz kontrol edildikten sonra 6-8 hafta içerisinde tamamlanıyor. Bu aşamada yapmanız gereken ise 6 ay içerisinde Estonya Konsolosluğuna (Ankara) gidip ¨E-Residency Kit¨inizi almak ve parmak izi teslim etmek.
Şirket kurulumundan sonrasıyla ilgili detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Kısaca özetlemek gerekirse, E-Resident olduktan sonra yasal ve yönetimsel konular için yardım alabiliyorsunuz. Belirli kriterler karşılayabilen servis sağlayıcıları listeleyip ihtiyacınıza göre seçmeniz için yardımcı oluyorlar. Bu aşamada ücret tamamen aldığınız hizmetin kapsamına bağlı.
Sonrasında ise şirketi ¨E-business Registry¨ üzerinden kaydetmelisiniz. Ücreti € 190. Kayıt sonrasında ise bankanızı seçip finansal hizmetler ve ödemeler için işlemlerinizi halletmelisiniz.
Burada ayrıca belirtilmemiz gereken bir diğer konu ise bunun maliyeti.
E-Residency alana kadar ödeyeceğiniz tutarlarla beraber, özellikle banka hesabı açma aşamasında, (ki gerekli bir adım) ek gereklilikler de sağlamalısınız. Örneğin hesabınızda minimum € 2.500 bulundurmalısınız. Kazancınızın da %20´si Estonya kanunlarına göre vergiye gidecek.
3) Estonya´da Hayat
Genel Bilgiler
Yavaş yavaş yazının eğlenceli kısımlarına geliyoruz.
Başkenti Tallinn olan ülke Avrupa Birliği (2004´ten beri), NATO üyesi ve Schengen bölgesinde yer alıyor. İkinci büyük kenti ise Tartu.
Kuzeyde, yarım saatlik mesafede Finlandiya ile Baltık Denizi üzerinden komşu. Güneyde Letonya ve doğuda da Rusya ile de kara komşusu. Tallinn ile St. Petersburg arası 300 km, Riga ile ise, çok ilginç, yine 300 km.
450 bin kadarı Tallinn´de yaşayan, toplam 1.3 milyonluk nüfusu ile Avrupa´nın en küçük ülkelerinden biri. Bu nüfusun %68´ini Estonlar oluştururken %25´lik kısım ise Rus. Gerisi büyük kısmı Ukrayna, Belarus, Finlandiya, İsveç vatandaşı olmak üzere dünyanın dört bir yanından insanlardan oluşuyor.
Saat dilimi olarak yaz mevsiminde Türkiye ile aynı, kışın ise 1 saat geride.
Genel olarak oturmuş bir demokrasi var. Politik haklar ve özgürlükler bakımından devlet tarafından herhangi bir baskı hissetmeyeceğiniz kadar özgür. Ülke basın özgürlüğü endeksinde de dünyada ilk onda.
Ülkede en çok inanana sahip dinler Hristiyanlığın Lutheryen ve Ortodoks kolları. Geri kalan inançlı kesim ise Katolik Hristiyan, Müslüman, Budist vs. çeşitli inançlarda. Bu kadar din saydık ama asıl önemli nokta şu: Ülkenin %65´i herhangi bir dine inanmıyor.
Yerli yetkililer, Estonya´da çalışmak için gelmeyi düşünenler için özel hazırlanan sitede kendilerini şu şekilde tanımlıyorlar:
Dünyadaki en gelişmiş dijital topluluk.
Teknoloji ülkenin kültürünün bir parçası haline gelmiş. Estonya ayrıca Avrupa´nın Startup lideri ülkesi konumunda. Eğer yenilikçilik sizi heyecanlandırıyorsa burası bulunmanız gereken yer.
Bu ülkede bürokratik işlemlerden seçimlere kadar her şey online!
Çalışma hayatınıza beklediğinizden daha büyük ilerlemeler kaydedebilirsiniz.
Estonlar kendi ülkelerindeki iş ortamlarını fikirlerin yaş ve tecrübeden daha önemli olduğu, ayrıca yeteneklerin lafa her zaman yeğlendiği yer olarak tanımlıyor. Deneyimleyenlerin büyük bir kısmının da bunu doğruladığını söyleyelim.
Estonya´da esnek çalışma standart.
Ayrıca expatların çok büyük bir kısmının bulunduğu Tallinn ve Tartu gibi ülkenin en büyük iki şehri için dahi evden işe ulaşım süresi çok çok kısa. Şöyle söylersek daha doğru olabilir, ülkenin bir ucundan bir ucu arası mesafe zaten 30 dk – 1 saat arası. Burada Boğaziçi Köprüsünü geçene kadar orada Letonya sınırına kadar varabilirsiniz.
Dolayısıyla geriye kalan boş vakitlerinizde ne yapacağınız size kalmış. Ya da yazının ilerleyen kısımlarında belki ülkede yaygın ve kendinize uygun bir aktivite bulabilirsiniz.
Temiz çevre ve doğal güzellikler.
Ülkede geniş bir sahil şeridi ve deniz manzarasının keyfini çıkarabileceğiniz pek çok nokta var.
1500 ada ve 1000 göl (bu sayılar bazı kaynaklarda daha bile fazla) ile beraber ülkenin %50´si ormanlardan ve yaban alanlarından oluşuyor. Bunlar yarım saatin içerisinde keyfini çıkarabileceğiniz mesafelerde yer alıyor. Kuş göç yollarının üzerinde yer alması sebebiyle de trekking, kamp, kuş gözlemciliği gibi doğada yapılabilecek pek çok aktivite için çok uygun.
Ama çok soğuk! O ayrı bir konu.
Ek olarak Estonya dünyanın en temiz havaya sahip ülkelerinden birisi.
İstikrarlı ve güvenli.
Ülke düşük suç seviyesine sahip.
Kıyaslamak gerekirse genel suç seviyesi ABD´nin yarısı kadar ve Almanya ile hemen hemen aynı. Türkiye´de ise suç oranı Estonya´dan %51 daha fazla.
Tehlikeli olarak belirtilen noktalar özellikle şehirlerarası otobüs şoförlerinin dikkatsiz ve hızlı araç kullanımı. Buna zorlu yol koşullarının da etkisi yadsınamaz tabii.
Özellikle turistik bölgelerde bir miktar yan kesicilik riski olsa da İstanbul´dan gelen bizler için bu cümleyi kurmak bile biraz gereksiz.
Madde kullanımı ve özellikle yine hava şartları sebebiyle ise intihar oranları epey yüksek.
Dolandırıcılık riski epey düşük olan ülkede terörist atakların hedefi olma ihtimali de oldukça az.
Kadınlar için de turistik olarak da yaşam açısından da Avrupa standartlarında güvenlik sağlayan bir ülke.
İngilizce çok yaygın.
Estonya´da çalışmak için İngilizce büyük oranda yeterli.
İngilizce kullanımı İskandinav ülkeleri seviyesinde, yani yüksek. Estonca bilmeden de hayatınızı rahat bir şekilde idame ettirebilirsiniz.
Yine de günlük hayatın içerisinde emlakçı, doktor gibi bire bir detaylı iletişim kurmak istediğiniz insanların bir kısmı İngilizce bilmeyebilir.
Ek olarak yabancılara sağlanan sosyal servisler kapsamında Estonca öğrenmek üzere ücretsiz dersler de alabilirsiniz. Öğrenilmesi zor bil dil olsa da Fince ve Macarca´ya yakın bir dil, yani aslında Türkçe´nin de dahil olduğu dil grubunda yer alıyor ve sondan eklemeli.
Eğlenceli ve kültürel olarak zengin.
Bu konu biraz abartılı olabilir, sonuçta burası küçük bir şehir ve nispeten izole bir coğrafi alan.
Ancak hakkını teslim etmek gerekiyor ki özellikle Tallinn film ve sanat festivallerine sık sık ev sahipliği yapıyor. Gece hayatı da şehirde oldukça canlı. Bunun için referans noktası olarak şunu verebiliriz belki: İnsanlar sadece eğlenmek için Helsinki ve Stockholm´den feribot ile kısa süreliğine Tallinn´e geliyorlar.
Estonya´da İklim
Ülke oldukça kuzeyde yer alıyor ve doğal olarak soğuk bir iklimi var.
Sıcaklıklar yazın 20° C, kışın ise -8° C ortalamalarına sahip. Nadiren yazın 30° C üstü, kışın ise -20° C altını da yaşamak mümkün.
Ülkede 4 mevsim de görülüyor. İlkbahar güneşli geçse de yine de soğuk (0-10° C arası). Nisan ve Mayıs aylarında da kar yağabiliyor. Aynı şekilde Nisan gibi fırtınalar da başlıyor.
Ülke yazları ılık bir şekilde geçiriyor. Yine zaman zaman fırtınalar olsa da sık sık güneşli günler görebilirsiniz. Hatta 30° C civarı sıcaklıklar görmek mümkün.
Sonbahar ise yine İlkbahara benzer şekilde 0-10° C ortalamalarına sahip. Genellikle yağışlı ve rüzgarlı geçiyor.
Kış, benzer enlemlerdeki diğer ülkelerden daha hafif geçiyor. Ancak sık sık ağır kar yağışları ve kar fırtınalarına da şahit olabilirsiniz. Sıcaklık da bizim alışkın olduğumuz sıcaklık ortalamalarından oldukça düşük.
İlginç bir nokta, kışın -20° C´lerin altına düşen sıcaklıklarda deniz donuyor ve adalara ulaşım buzun üzerinden kar araçlarıyla sağlanabiliyor.
Değinebileceğimiz diğer bir konu da mevsimlere göre günlerin uzunluğu. Yazın uzun gün ışığı (19 saate kadar varan) oldukça cazip olsa da kışın günlerin kısa olması (6 saat civarı) iklimin insan psikolojisi üzerindeki etkisini test ediyor.
İklimin insan psikolojisi üzerindeki etkisini açıklayabilmek için örnek vermek gerekirse, Estonya´da intihar oranları Türkiye´nin 4 katından daha fazla. Yine aynı şekilde ülkede keyif verici madde ve zarar verici derecede alkol kullanımı da yüksek.
Estonya´da Yeme İçme
Estonya, Batı ve Kuzey Avrupa´nın diğer kısımlarına göre daha ucuza yiyecek ve içecek satın alabileceğiniz ve dışarıda daha az para ödeyeceğiniz bir ülke.
Yerel yemeklere ve fiyatlara geçmeden önce belirtelim ki Avrupa´nın pek çok büyük şehrinde olduğu gibi burada da Türk yemekleri bulabileceğiniz restoranlar mevcut. Dönercilerle beraber tavuk, et yemeklerinin Türk usulü yapıldığı yerler de var.
Estonya´nın yerel mutfağı ve sıklıkla tüketilen yemekleri beklenebileceği üzere bize uzak. Kuzey Avrupa´nın diğer kısımlarına ise yakın sayılır. İçinde bir miktar da Rus etkisi bulunan çeşitler ülke mutfağını domine ediyor. Diğer hemen hemen her kültürel alan gibi.
Ülkede yemekler genellikle domuz, sosis, balık ve bunlarla beraber et ve tavuk üzerine. Bu yemeklerin büyük çoğunluğuna ekşi krema sosu, lahana ve patates de eşlik ediyor.
Estonya mutfağı için en spesifik örneklerden biri ise gerçek kan ve domuz bağırsağı ile yapılan ¨kanlı sosis¨. Ayrıca avlanma sezonu içerisinde geyik eti de deneyebilirsiniz. Balık ise oldukça bol ve yaygın, özellikle somon ve somon ile yapılan yemekler pek çok yerde karşınıza çıkacak.
Restoranda yiyeceğiniz ve dışarıdan söyleyebileceğiniz yemekler için € 5-8 arası bir miktar yeterli gelecektir. € 20-30 ise kalburüstü restoranlarda tek kişi için ödeyeceğiniz miktar olur.
Yemeksepeti benzeri kullanabileceğiniz uygulamalar Wolt, Tellitoit, Bolt Food ve Takeout. Buralarda bütçenize göre fiyatları ve yemekleri inceleyebilirsiniz.
Türkiye ile kıyaslama yapılabilmesi için zincir restaurant fiyatı örneği verelim (BigMac Index):
BigMac Menu: 30 TL – € 5.15
Kafeleri ise standart bir avrupa şehri gibi hemen hemen her köşede. Özellikle Old Town bölgesinde yoğunlukla bulabileceksiniz. Deniz kenarı, sokak içi, teras, bodrum, müze içi, sanat galerisi içi, açık doğa gibi her yerdeler.
Kafelerin çoğu özellikle dekorasyon ve iç ortam atmosferi olarak etkileyici.
Estonya´da Starbucks ve türevleri gibi direkt olarak fiyatlarını baz alabileceğimiz zincirler yer almıyor. Dolayısıyla Tallinn´de bizim sayabildiğimiz 7 şubesi olan ve kahveleri genellikle beğenilen ¨Caffeine EE¨ ile Türkiye Starbucks fiyatlarını kıyaslayalım:
Latte Tall: 13 TL – € 2.6
Diğer kahvecilerde de ve diğer kahve çeşitlerinde de fiyatlar aşağı yukarı aynı.
Estonya´da Barınma
Yazının bu kısmında fiyat örneklerini Tallinn üzerinden vereceğiz ve genellikle Tallinn üzerine konuşacağız.
Barınma, Estonya´da çalışmak için gelmeden önce iyice araştırılması ve fikir edinilmesi gereken bir konu. Çünkü ev bulmak genellikle uzun ve zahmetli bir süreç.
Biz de burada fiyatlar, şehrin bölgelerinin birbirlerine göre avantaj ve dezavantajları ve genel olarak Estonya´da ev kiralarken dikkat edilmesi gereken noktalarla ilgili sizi bilgilendirmeye çalışacağız.
Detaylara geçmeden önce KV, City24, Kuldnebors ve 1home sitelerini fikir edinmek adına inceleyebilirsiniz. Facebook üzerinde de ¨Expats in Tallinn/Estonia¨ grupları da bu işler için sık kullanılıyor.
Bu sitelerde gezinirken dikkat etmeniz gereken ilk nokta odaların sayısı. Estonya´da 1 oda için arama yaptığınızda aslında 1+1 değil 1+0 evler için arama yapmış olacaksınız. Örneğin 1+1 bakmak istiyorsanız 2 odalı ilanları gözden geçirmelisiniz.
Diğer bir nokta ise evlerin tipi. Tallinn bölgesinde özellikle 1930-40´larda inşa edilmiş ama hala kullanılan binalara rastlamanız mümkün. Sovyet tipi blok apartmanlar, Estonya geleneksel ağaç evleri veya az katlı yeni tip apartmanları tercih edebilirsiniz.
Tallinn 400.000 nüfusuyla küçük bir şehir, ve merkezi gibi görünmeyen yerler bile şehir merkezine 20-25 dakikada ulaşılabilecek konumda. En uzak kiralık ev bölgelerinden biri olan Pirita için bu mesafe 22 dakika. Dolayısıyla bir bölgenin merkezi olup olmaması özellikle İstanbul´dan gelenler için şaka gibi gelebilir.
Evler genellikle Old Town ve Kesklinn bölgelerine ne kadar yakınsa o kadar pahalanıyor. Ancak kiralık ev sayısı çok fazla olmadığı için oturmuş bir market ve beklenebilir fiyatlar yok. Fiyatlar sahibine, yıl içerisindeki zamana, lokasyona vs. gibi pek çok değişkene bağlı. Dolayısıyla bu siteleri iyice gezip düşük fiyatlı bir ev bulma olasılığınız da yüksek.
Yine de belirtmek gerekir ki maaşlara oranla kiralık ev ücretleri düşük (özellikle diğer Avrupa ülkelerine göre).
İlanlardan da görebileceğiniz gibi evlerin neredeyse tamamı eşyalı ve ev sahipleri eşyaların çıkartılmasına ve değiştirilmesine karşı bir şekilde dirençli. Mobilya, beyaz eşya, yatak, gardrop gibi eşyalara muhtemelen ihtiyacınız olmayacak. Ancak bu evlerin büyük bir çoğunluğunda ise tv bulunmuyor.
Ev kiralamak için beğendiğiniz ilanlardaki emlakçılara ulaşmanız gerekiyor. Bunun için email veya telefon tercih edebilirsiniz, ancak emaile dönüşler daha geç ve nadir. Emlakçılar genel olarak İngilizce konuşuyor, dolayısıyla çekinmeden telefon edebilirsiniz.
Emlakçı ücreti genellikle 1 kira bedeli kadar. Depozito da aynı şekilde. Bazen 2 kiraya kadar çıkabilir.
Eğer mümkünse direkt ev sahibinden de kiralayabilirsiniz. Bunlar için sitelerde ilanları sadece ev sahibinden olarak filtreleyebilir ve emlakçı ücretinden de kurtulabilirsiniz. Ancak ilanların çok az bir kısmı bu şekilde.
Emlakçıyla irtibata geçtikten sonra ise: Nerelisin? Ne iş yapıyorsun? Çalıştığın firma hangi sektöre bağlı? Beraber yaşayacağın biri var mı, o ne işle uğraşıyor ve nereli? Gibi soruların agresif tonlarla sorulmasına hazır olmalısınız.
Bazen yerli olmadığınız için geri çevrilebilirsiniz. Ya da ev sahibi Rus ise Rusça bilmediğiniz için. Burada emlakçının motivasyonu genellikle saf bir ırkçılık değil. Kiralanan kişi yabancı olunca prosedürlerin biraz değişmesi gerektiği veya ev sahibiyle iletişimde sorun yaşanabileceği gibi konular da emlakçıların yabancılara bakışını değiştiriyor.
Dolayısıyla sakin kalıp devam etmeniz gerekiyor.
Apartmanı görmek için çağrılınca da bu sorular aynı şekilde devam edebilir. Burada da piyasanın dar olması sebebiyle aynı apartman için pek çok aday olabileceğini unutmayın.
Apartmanı görüp kiralamaya karar verdikten sonra ev sahibi ve emlakçının tutumuna göre değişebilecek kontrat imzalama kısmı geliyor.
Bu noktada yasal olarak yapılması gereken kontrat imzalamak. Ev sahibi ve emlakçının da kontratta anlaşılan tutar üzerine %20´lik vergi ödemeleri.
Ancak bu her zaman mümkün olmayabiliyor.
Bazı ev sahipleri vergiden kaçınmak için kira ve depozitoyu elden almak isteyebilir. Ve hatta bazıları kontrat dahi imzalamak istemeyebilir. Emlakçı da kendi ücreti üzerinden vergi ödememek için aynı yolu seçebilir veya vergi tutarını elden ayrıca sizden isteyebilir.
Bu durumda kontratla güvence altına alınmamış olacaksınız. Banka transferi gibi olmadığı için ücreti verdiğinize dair herhangi bir kanıt da bulunmayacak. Dolayısıyla tavsiyemiz bu kontrat işini hakkıyla yapan ev sahipleri ve emlakçılarla ev kiralamanız. Ancak genellikle söylenen bunun yaygın bir uygulama olduğu. Dolayısıyla bunu kendiniz değerlendirmelisiniz.
Kiralık evlerle ilgili dikkat edilmesi gereken diğer bir konu ise faturalar. Bunlara bir sonraki bölümde detaylı değineceğiz. Ancak emlakçılarla görüşürken unutmamanız gereken hem yaz hem de kış için fatura örneklerini istemek olmalı. Çünkü yalıtımı güçsüz bir apartman kışın sizi aşırı yüksek faturalarla baş başa bırakabilir.
Şimdi biraz semtlere, özelliklerine ve fiyatlara göz atalım:
Kesklinn
1+0 Daire Ortalama Kira: € 350
2+1 Daire Ortalama Kira: € 700
Tallinn´in şehir merkezi olan bölge. Old Town´ı da içeren bu bölge şehirdeki hemen hemen bütün kilit noktalara yakın.
Özellikle yazın turizm sebebiyle kalabalık olabilir, ancak hiçbir zaman 4. Levent arka caddeleri kadar kalabalık olmayacak. Bir diğer dezavantajı ise restoran ve kafe fiyatlarının biraz yüksek olması. Doğal olarak kira ücretleri de ortalamanın üstünde.
Fiyatlar 1+0 daireler için € 150 civarından başlıyor (bunlar gerçekten ufacık daireler ve genellikle bakımsız) ve € 750 civarlarına kadar çıkıyor.
2+1 daireler içinse fiyat aralığı € 400-2500. Ancak üst fiyat sınırına çok bakmadan € 500-600 civarına gayet güzel evler bulabilirsiniz.
Kristiine
1+0 Daire Ortalama Kira: € 270
2+1 Daire Ortalama Kira: € 480
Bu bölge Kesklinn´in batısında yer alıyor. Aslında şehir merkezine olan mesafesi yürüyerek bile 15-20 dakika. Dolayısıyla bizim gibi Estonya´da çalışmak üzere Türkiye´den gelenler için Kesklinn´den hem daha ekonomik, hem de pek uzak olmayan bir mesafede olduğu için ev kiralamak için avantajlı.
Bu bölgede Kristiine Keskus isimli büyük bir alışveriş merkezi de var.
Kiralık daire sayısı ise Kesklinn´den çok daha az.
1+0 daireler € 100-500 arasında iken 2+1 daireleri € 350-750 bandında bulabilirsiniz.
Mustamäe
1+0 Daire Ortalama Kira: € 300
2+1 Daire Ortalama Kira: € 480
Mustamäe Tallinn Üniversitesine ev sahipliği yaptığı için biraz kampüs havasında bir bölge.
Burası güvenli bir bölge sayılabilse de zaman zaman Rus gençlerin grup halinde dolaşıp sağa sola salça olduklarını da görebilirsiniz.
Bölge ile Old Town arası yürüyerek 30-35 dakika iken araç ile 15 dk. Toplu taşıma da yaygın ve sık.
1+0 evler € 200-500 arasında, 2+1 olanlar ise € 350-700.
Põhja-Tallinn
1+0 Daire Ortalama Kira: € 240
2+1 Daire Ortalama Kira: € 500
Kesklinn´in kuzeyinde yer alan bölüm. Burayı kendi içerisinde de Kalamaja ve Kopli bölgeleri olarak ikiye ayırabiliriz.
Kopli muhtemelen Tallinn´in en tekinsiz bölgesi. Suç ve uyuşturucu kullanımının ve dağıtımının yaygın olarak görüldüğü bir yer. Dolayısıyla burada kiralık ev bakmanızı pek önermiyoruz. Fikirtepe çocuğuyuz ucuz olsun diyorsanız siz bilirsiniz. Açıkçası biz de abartıldığı kadar güvensiz olduğunu düşünmüyoruz, sonuçta Kuzey Avrupalı standardı.
Diğer taraftan Kalamaja ise ¨Cool¨ kafeleri ve geleneksel ahşap evleri ile ferah ve temiz bir mahalle. Dolayısıyla fiyatlar biraz daha yüksek.
Lasnamäe
1+0 Daire Ortalama Kira: € 240
2+1 Daire Ortalama Kira: € 500
Lasnamäe Kesklinn´in, yani şehir merkezinin doğu komşusu olan semt. Burada da aynı Kesklinn gibi ilan sayısı ve kiralık ev opsiyonları fazla.
Biraz ev yoğunluğu ve topluluğu az olan bir bölge, dolayısıyla çok şehir içi sayılabilecek bir çevre yok, ancak bunun da kendi içerisinde avantajları ve dezavantajları var.
Old Town bölgesine uzaklık yürüyerek 15-25 dakika civarı.
1+0´lar € 100-450 aralığında iken 2+1´ler € 300-700 aralığında değişiyor.
Haabersti
1+0 Daire Ortalama Kira: € 280
2+1 Daire Ortalama Kira: € 550
Bu bölge Tallinn´in en batıdaki kısmı. Sovyet tipi apartmanlar ile beraber yeni yapılan modern apartmanları da bölgede görebilirsiniz.
Diğer bölgelere oranla kiralık ev yoğunluğu az. Belirgin bir problemi olmayan, çevreleri geniş apartmanlar bulabileceğiniz bir yer. Dolayısıyla ortalama vermek biraz zor. Bir yandan da en ucuz kiralama olanaklarını burada bulabilirsiniz.
Old Town bölgesine uzaklık yürüyerek 40-50, araçla ise 15-20 dakika. Toplu taşıma yine aynı şekilde çalışıyor.
Pirita
1+0 Daire Ortalama Kira: € 400
2+1 Daire Ortalama Kira: € 750
Pirita Tallinn´in en zengin muhitlerinden birisi. Hatta belki de bir yandan en yeşil ve bakımlı semti. Ayrıca şehirdeki en güzel plajlar da burada yer alıyor. Güzel bir marinası da var.
Bu sebeplerden ötürü şehirden uzak olmasına rağmen kiralar, öyle aman aman yüksek olmasa da biraz yüksek. Ortalama vermek de biraz zor çünkü çok yoğun bir alan değil ve kira sirkülasyonu da yüksek değil.
Benim bütçem yüksek; şehirden biraz uzak olayım, parklar bahçeler güzel düzenlenmiş olsun, deniz göreyim, çıkıp sahil kasabası gibi yerlerde yürüyeyim diyorsanız Estonya´da çalışmak ve yaşamak için en keyifli yer kesinlikle burası.
Nõmme
1+0 Daire Ortalama Kira: € 220
2+1 Daire Ortalama Kira: € 570
Şehir merkezine en uzak yerlerden biri, bir yandan kira ücretlerinin en düşük olduğu yer.
Şehrin en güney kısmında yer alıyor. Genel olarak yeşil bir bölge ve Tallinn´in diğer bütün banliyö bölgeleri gibi çevresi geniş apartmanlardan oluşuyor.
Şehrin merkezine uzak dediğimizin araçla 20-25 dakikalık bir mesafe olduğunu belirtelim. Bir diğer hatırlatma, bütün Tallinn Mecidiyeköyden daha küçük.
Barınma: Genel
Özetle şehirde hiçbir yer çok uzak değil. Hiçbir yer de ekstrem bir şekilde ucuz veya pahalı değil. Ev arama sürecinde biraz sabırlı olabilirseniz güzel bir daireyi bütçenize göre bulabilirsiniz.
Diğer bir nokta da Estonya´da çalışmak ile elde edilen maaşla gayet güzel evler kiralayabilme ihtimaliniz. Maaşlar diğer gelişmiş Avrupa ülkelerine göre çok düşük değilken kiralar neredeyse yarısından daha az. Tabii ki burada kıyaslama ölçütümüz Türkiye değil.
Örneğin süper tatlı ve lüks bir apartman dairesini 1+0 için € 250-300, 1+1 için € 450-500, 2+1 için ise € 550-600 ve hatta daha da düşüğüne bulabilirsiniz.
Estonya´da Genel Giderler
Su/Elektrik/Isınma/Ortak Kullanım Giderleri
Su/Isınma/Ortak Alan Kullanımı faturası ¨Utilities¨ adı altında beraber geliyor. Elektrik faturasını ise ayrıca ödeyeceksiniz.
İçerisinde ısınma da olması sebebiyle bu fatura kış mevsiminde yaz mevsiminin 1.5-2 katına kadar çıkabiliyor.
Her ne kadar ortalama vermek fazla sayıda değişken sebebiyle biraz zor olsa da (kullanım, evin yalıtımı, cephesi, büyüklüğü, konumu vs.), 1+0 için yazın € 60, kışın € 100 civarında bekleyebilirsiniz (elektrik de dahil).
2+1 için ise bunu € 80-140 olarak verebiliriz.
İnternet
İnternet için ödeyeceğiniz ücret tamamen aldığınız pakete bağlı. Ancak düşük paketler bile Türkiye´den gidenleri hız olarak üzmeyecektir.
Örneğin 40 Mbit/s interneti € 20 civarına alabilirsiniz. Tabi isterseniz 1 Gbit/s seçeceği de var, ücreti ise € 100 civarı.
Mobil
Mobil paketleri de ülkemizden pahalı olmakla beraber Avrupa fiyatlarının altında.
Örneğin sınırsız Estonya içi arama ve 10 GB data içeren bir paketi € 15-20 civarına alabilirsiniz.
Yurtdışını aramak için özel paketler Rusya ve Avrupa Birliği için avantajlı olarak bulunabilir. Ancak Türkiye´yi aramak için uygulamaları ve datayı kullanmanız daha mantıklı (Skype, WhatsApp, Zoom).
Market
Çok kaba bir hesapla 1 kişi için aylık market masrafı maksimum € 500-600 olacaktır. 3 kişilik küçük bir aile için de bu rakamları ikiyle çarpabilirsiniz.
Temel ürünlerde genelde ülkemizle hemen hemen aynı fiyat seviyesinde, bazen daha da ucuza alışveriş yapılabiliyor.
Örnek olarak bazı ürünler için market fiyatları ve Türkiye ile karşılaştırma verelim:
Muz 1 kg: 17 TL – € 1.10
Süt 1 litre: 5.5 TL – € 0.7
Yumurta (Orta) 15´li: 12 TL – € 1.4
Tuvalet Kağıdı (Orta Kalite) 4´lü: 14 TL – € 1.6
Bu fiyatlar için tl kuru ve enflasyon etkisini de güncel durumlara göre göz önünde bulundurabilirsiniz. Estonya için ise enflasyon %2.2 ortalamalarına sahip olduğu için fiyatların aşağı yukarı sabit kalacağını varsayabiliriz.
Et çeşitleri ise Türkiye´den %20-25 daha pahalı.
Su ise diğer Avrupa Ülkeleri gibi epey pahalı. Su alırken ayrıca bir de gazlı su almamaya dikkat edin (seviyorsanız ayrı), çünkü suların büyük kısmı bu şekilde.
Marketlerde dikkatinizi çekecek bir diğer nokta da alkol bölümünün büyüklüğü. Marketlerin neredeyse çeyreğini bu kısımlar kaplıyor. Duty Free´de gezer gibi envai çeşit alkolü buralarda bulabilirsiniz.
Fiyatları için ise bir örnek verelim; yerel biralar € 1 civarından başlıyor.
Estonya ve Tallinn´de Ulaşım
Estonya´da çalışmak şehir içi ulaşımı bedava kullanmak anlamına geliyor!
Tallinn ufak bir şehir, dolayısıyla toplu taşımayı nadiren kullanabileceğiniz bir günlük rutininizin olması uçuk bir durum değil. Ancak kullanmanız gerekirse Otobüs, Troleybüs ve Tram kullanabileceğiniz toplu taşıma imkanları arasında.
Şehirde metro yok.
Toplu taşıma genellikle sorunsuz çalışıyor. 4 Tramvay, 5 Troleybüs, 70´in üzerinde de otobüs hattıyla saat sabah 5 ve gece 12 arası şehrin hemen hemen her yerine ulaşım sağlayabilirsiniz.
Tallinn´de taksiler için ise normalden farklı olarak standart bir ücretleme yok. Yani her taksi şirketi ve taksi sahibi kendi ücret tarifesini uygulamakta özgür.
Diğer yandan ise bu size taksinin camına asılması zorunlu olan ücretleme tarifesini inceleme ve seçme şansı veriyor. Sırada bekleyen ilk taksiye binmek zorunda değilsiniz. Özellikle Old Town bölgesinde € 10 ile açılışı yapan ve dolandırmaya meraklı olanlara zaten binmeyin. Bu tarifeler için bir tavan uygulaması olduğunu da hatırlatalım. Yolculuk için fiş kesmek de mecburi.
Diğer daha sağlam bir opsiyon ise Uber benzeri bir uygulama olan Taxify kullanmak. Bununla ne kadar ödeyeceğinizi, tarifeyi ve rotayı yolculuk başlangıcında görebilirsiniz.
Şehirler arası ulaşım için ise opsiyonlarınız tren, otobüs ve özel araç. Araba satın alma ve maliyetleri konusuna birazdan değineceğimiz için burada tren ve otobüsü inceleyeceğiz.
Estonya, daha önce de yazdığımız gibi doğal güzellikler ve açık hava sporları konusunda zengin bir ülke. Dolayısıyla Tallinn gibi küçük bir şehirde aylarca kapalı kalmaktansa şehir dışına yolculuk yapmak ufak çaplı bir hobi haline bile gelebilir.
Ülkede birkaç ana tren hattı var. Bunlar Tallinn ile Tartu (mesafe aşağı yukarı 2 saat), Parnu ve Vilijandi şehirleriyle beraber Valga üzerinden Letonya; Narva üzerinden ise Rusya ile ulaşımı sağlıyor. Fiyatlar çok uçuk değil (Tallinn-Tartu € 10) ve trenler de yüksek kalitede.
Otobüs ise en yaygın şehirler arası ulaşım metodu. Hemen hemen her yere gidiyorlar. Fiyatlar için örnek vermek gerekirse Tallinn-Tartu arası € 15.
Araç Satın Almak
Tallinn küçük bir şehir, ulaşım yaya veya bisikletli olarak yapılmaya müsait ve bedava toplu taşıma sistemi de güzel çalışıyor.
Dolayısıyla burada örneğin bir Dubai´de ihtiyaç duyulduğu kadar özel aracınız olmasına ihtiyaç duymayabilirsiniz.
Ancak; hızlı ulaşım, küçük ülke içi geziler ve doğa kaçamakları için ekonomik durumunuza göre araç satın almak mantıklı olabilir.
Fiyatlara, marka ve modellere geçmeden önce hatırlatalım: Estonya´da özellikle araç galerilerine karşı yasal haklarınız devlet tarafından korunuyor. Devlet ters bir durumda bu galerileri kapatmaya varan cezalar uygulayabilir.
Ancak, bu yasal masraflara, ek ekspertiz ücretlerine ve kaybedilen zamanınıza mal olur. Ve bu süreç o kadar da hızlı işlemiyor. Ek olarak, burada da yurtdışından Estonya´da çalışmak için gelmiş heyecanlı bir araba heveslisine posası çıkmış araçları cilalayıp satmak isteyen pek çok çakal galerici de mevcut.
Kişilerden alınan araçlarda ise bu garantiler ve koruyan bir devlet mekanizması yok maalesef.
Dolayısıyla araba satın almadan önce satın alacağınız galeriyi araştırın, hakkındaki yorumları mutlaka okuyun. Yorum yoksa belki de almamanız daha doğru olur.
Arabayı klasik olarak ekspertize sokmanın dışında diğer bir bakabileceğiniz yer de aracın kaydı.
Ülkeye özgü dikkate alınması gereken noktalar ise şunlar:
Estonya Avrupa´nın diğer ülkelerinden (özellikle İsveç, Finlandiya, Almanya) çok sayıda kullanılmış araç girişi olan bir ülke. Bu araçların bir kısmı ise kronik problemler, kullanıldığı ülkede geçemediği kullanım testleri gibi sebeplerle kuralların biraz daha rahat olduğu Estonya´da dolaşıma sokuluyor. Kilometre düşürme de yaygın.
Dolayısıyla bu araçların aksamlarının durumuyla ve geçmişleriyle ilgili iyi bir ekspertiz gerekebilir. Piyasaya göre ekstra ucuz gelen arabalarda özellikle dikkatli olmak gerekiyor.
Ancak diğer yandan özellikle Estonya´nın kırsal kesimlerindeki bol tümsekli, doğa koşulları olarak zorlu yollar sebebiyle dışarıdan gelmiş araçlar mekanik olarak daha kullanılabilir bir seviyede de olabilir.
Araba için trafik sigortası yapmak zorunlu. Fiyatlar çok oturmuş değil; arabanın yaşı, geçmişi, sürücü kayıtları gibi burada da trafik sigortasında etkili olan faktörler aynen geçerli olduğu gibi expatlar için ekstra kriterler de var.
Örnek vermek gerekirse 10 yaşında Volkswagen Golf için çıkarılan fiyat € 150 civarı.
€ 50 civarı bir ücret ise ikinci el araçlarda sahiplik transferi için ödemeniz gerekiyor.
Türkiye´de aldığınız ehliyet aynı sınıf araçlar için 1 yıla kadar Estonya´da geçerli. Sonrasında gerekli prosedürleri tamamlayarak ehliyetinizi Estonya ehliyetine çevirtebilirsiniz.
Estonya araba piyasasıyla ilgili fiyat örnekleri bırakalım:
- Renault Clio 2016 – € 8.500
- Audi Q7 2016 – € 39.000
- BMW 318 2008 – € 8.900
- Volvo S60 2003 – € 1.000
Bu örnekler km, model, motor gibi gibi pek çok etmene bağlı ancak en azından biraz fikir edinebilirsiniz.
Tallinn genelinde park alanları genellikle paralı. Belediye tarafından işletilen yerleri veya özel parkları tercih edebilirsiniz. Park ücretlerini de mobil uygulama veya SMS ile ödeyebilirsiniz.
Ülkede benzin ise çok ucuz sayılmaz. Şu sıralar kurşunsuz benzin 1.2 €/lt civarı.
Estonya araba satın almanın ekstra kolay ve uygun olduğu bir ülke değil. Ancak kurduğunuz, kuracağınız hayatın şartlarına göre küçük ve güzel bir tamamlayıcı olabilir.
Estonya´da Sağlık
Estonya bütün vatandaşlarına ve Estonya´da çalışmak üzere gelen oturma izni sahiplerine bedava sağlık hizmeti sunuyor. Ülkeye geldikten sonra yerel doktor ofislerine kendinizi ve eğer varsa beraberinizde gelen aile fertlerini kaydettirerek ve belirli prosedürleri izleyerek sağlık hizmetlerini almaya başlayabiliyorsunuz.
İşveren bu hizmetten doğan sosyal vergileri ödüyor.
Acil bir durumda herhangi bir sigorta şartı aranmaksızın ambulans ve acil hizmetleri herkese ücretsiz. Diğer durumlarda ise ilk olarak aile doktoruna danışmalısınız. Eğer gerekirse onlar hastaneye veya uzman doktorlara yönlendiriyor.
Uzman doktora muayene için maksimum ücret € 5, hastaneye yatış verilen durumlarda ise gecelik ücret € 2.5. Hastane yatışı için kesilen ücret toplamda € 25´yu aşamıyor.
Sağlık bilgilerinin ve muayene bulgularının, yazılan ilaçların doktor tarafından Estonya ID numaranız üzerine E-Health (Elektronik Sağlık) programına girilmesi zorunlu. Siz de randevularınızı, muayene sonuçlarınızı bu sistem üzerinden görüntüleyebilirsiniz.
Reçeteler de aynı sistem üzerinden ID kart numarasına tanımlanıyor ve sonrasında eczanelerden ilaçları alabiliyorsunuz. Reçeteli ilaçların %50-100 arasında değişen bir kısmı sigorta tarafından karşılanırken bir yandan da reçeteli ilaç başına € 2.5 servis ücreti ödemeniz gerekiyor.
Özel sağlık sigortasını ise daha kısa hastane bekleme süresi ve özel hastanelerde (ki bunların da büyük bir kısmı genel sağlık sigortasına aslında dahil) kapsam içerisinde ödeme yapmamak adına tercih edebilirsiniz. Bir diğer avantaj ise devlet hastanelerinde İngilizce konuşabilenlerin genele oranla az sayıda olması sebebiyle uzman doktorlara ulaşma konusunda yaşanan sıkıntıyı daha hızlıca ortadan kaldırabiliyor.
Küçük çocuklar için sağlık takibi, beslenme önerileri, boy-kilo ölçümü gibi işlemler aile doktorları tarafından yapılmak zorunda. Aile doktorları aynı zamanda 6-7 yaşına gelen çocukları okula sağlık açısından uygunlukları açısından da muayene ediyor (göz, kulak, beyin fonksiyonları muayenesi). Aşıları da aynı şekilde takip ediyor.
Ülkede hamilelik takibi ve doğum da aynı şekilde ücretsiz. Yeni doğan bebekler için de sosyal yardımlar mevcut. Ek olarak doğum sonrası en uzun ücretli izin verilen ülkelerden biri de Estonya.
Diş tedavilerinin ise genellikle yarısı sigorta kapsamına dahil.
Bütün bu hizmetlerin yanında belirtmemiz gereken nokta ise sağlık hizmetlerine erişimin süresi. Bir uzman tarafından muayene edilmeniz için size verilen randevu aylar sonrasına olabilir. Özel sağlık sigorta farkını bu hız için değerlendirebilirsiniz.
Estonya´da Eğitim
Estonya PISA sonuçlarında Finlandiya ile beraber en başta yer alan iki ülkeden biri. İlk ve orta okul seviyelerinde oldukça yüksek bir eğitim kalitesi var.
Estonya´da çalışmak üzere başka ülkelerden gelen çalışanların çocuklarının eğitim alabileceği, okul öncesinden lise seviyesine kadar (4-19 yaş arası eğitim) Tallinn´de 6, Tartu´da ise 2 tane uluslararası okul mevcut.
Bu okulların eğitim dili İngilizce ve eğer bilmiyorlarsa çocuklara eğitimlerine başlarken öğretiliyor. Kullanılan method ise ¨International Baccalaureate¨. Standart müfredattan ziyade değişik aktiviteler, dil öğrenimi içeren ve fikir üretmeye dayalı bir müfredat tipi.
Eğitim ücreti ise az değil. Okul öncesi için ücretler € 6.000 civarındayken (okul öncesi için devlet anaokullarını da tercih edebilirsiniz, ücreti yok denecek kadar az, ancak sadece Estonca konuşuluyor ve çok uzun bekleme listeleri var) 1-12 sınıf arası ücretler okullara göre değişken. € 7.500 civarından € 25.000´lara kadar çıkabilen yıllık ücretler mevcut. Bazı okullar ayrıca başvuru için de ücret istiyor.
Ülkede kaliteli üniversiteler de var. Bazı master ve MBA programları belki ilginizi de çekebilir. University of Tartu Times Higher Education sıralamalarda ilk 200-300´e giren bir üniversiteyken Tallinn University ve Tallinn University of Technology de ilk 1000´de yer alıyor.
Estonya´da Vergi
Estonya´da çalışmak üzere oturum izni sahibi olan, yaşayan ve çalışan kişiler, ülke içerisinde kazandıkları para üzerinden vergi ödemek zorunda.
Basitçe ifade etmek gerekirse, azınlıkta kalan sanat ve sportif aktiviteler ve bazı iş kolları hariç her Estonya´da her çalışan geliri üzerinden %20 oranında vergisini ödemeli.
Biraz detaya inmek gerekirse bu gelirin yıllık € 6.000´ya kadar olan kısmı ile beraber, ev kredisi faizi, çocuklar için yapılan ek kesintiler, eğitim masrafları gibi kısımlar da bu vergiden düşülebiliyor.
Bütün bunları aynı Türkiye´de olduğu gibi işveren hesaplıyor, ve size vergi sonrası net maaşınızı yatırmış oluyor.
Çalışana düşen kısmı ise her sene başında E-Tax sistemine bildirimde ve onayda bulunmak (5 dakikalık online bir işlem).
Tüketim mallarında da yine aynı şekilde %20´lik VAT (KDV) uygulanıyor. Kitaplar gibi bazı ürünlerde ise bu oran %9.
Estonya´da Spor/Eğlence/Sanat
Old Town bölgesi, Toompea Kalesi, Aleksander Nevski Katedrali, Kadriorg Park, Estonya Açık Hava Müzesi gibi yerler ve zorlasanız çıkacak bir kaç müze daha hariç Tallinn pek turistik bir şehir sayılmaz.
Ancak bu yaşamak için burada olanlar için sıkıcı olduğu anlamına gelmiyor.
Özellikle soğukla ve doğayla bütünleşmiş açık hava sporlarını seviyorsanız güzel vakit geçirebileceğiniz etkinlikler az değil. Çeşitli maraton/yarı maratonlar, cross-country yarışları, bisiklet etkinlikleri, göl ve ormanlara özel yarışlar ülkede yaygın.
Yani birazcık doğa insanıysanız Estonya´da çalışmak Türkiye´den farklı olarak pek çok aktivite imkanı sağlıyor; koşu kıyafetlerini giyip çevredeki ormanları ve gölleri kat etmek, doğa yürüyüşleri yapmak, sandalyeleri kapıp kahveyi hazırlayıp yine bu doğal güzelliklerin tadını çıkarmak. Tallinn´deki evinizden çıkıp hemen 15 dakika yolculuktan sonra bile bunları yapabilirsiniz.
Nehirlerde kano, kürek; denizde yelken, sörf gibi sporlarla beraber yazın kısa bir süre yüzme keyfi de yapabilirsiniz. En güzel kısmı ise hemen hemen her yerde kayak yapabilmek, paten de aynı şekilde. Bunun için doğal parklar ve tesislerle beraber kışın donmuş gölleri bile kullanabilirsiniz. Kuş gözlemi, husky köpekleri ile kayak gibi seçenekler de mevcut.
Basketbol, futbol, tenis gibi sporlar için yazın açık tesislerden yararlanabilirsiniz, kışın da kullanabileceğiniz kapalı ve paralı yerler var. Bu konudaki asıl problem ise beraber oynayacak insan bulma konusu. Onun için ise expat gruplarına ve sosyal arkadaşlık uygulamalarına bakabilirsiniz.
Fitness salonu ücretleri ise aylık € 30-40 civarında. Özel ders, çeşitli grup dersleri ve sporlar ile bu baz ücret artıyor.
İzlenebilecek spor etkinlikleri konusunda ise şehir ve ülke biraz kısır. Basketbol biraz daha rekabetçi iken (Baltık Ligi) futbolun keyif vermesi biraz zor.
Müzik festivalleri ve çeşitli ülkelere ait temalarıyla etkinlikler (İskoç, İtalyan vs.) 400.000 nüfuslu bir şehir için zengin sayılabilir. Opera ve klasik müzik konserleri de yıl boyu devam ediyor.
Özellikle Old Town ve çevresindeki merkez bölge bar ve gece kulüpleri açısından oldukça zengin.
Estonya´da Eşya/Elektronik/Kıyafet
Evet; bilgisayar, telefon, konsol gibi Türkiye´de sırtına pek çok vergi binmiş ürünler için Estonya ucuz bir ülke.
Ancak bu ürünler için her ülke daha ucuz, dolayısıyla Estonya´da çalışmak bir yandan da diğer Avrupa ülkelerine göre pek bir avantaj sağlamıyor.
Ancak beyaz eşya, küçük elektronik gibi diğer ürünlerde Estonya çok da ucuz bir ülke sayılmaz.
Özetle günlük basit ürünlerde özellikle Batı Avrupa ülkelerine göre ucuz bir ülke olduğu su götürmez bir gerçek, ancak bu ürünlerde, eğer alıp getirebilme fırsatınız olursa, Türkiye fiyatlarıyla karşılaştırmanızı da tavsiye ederiz.
Estonya´da Uluslararası Ulaşım
Ülkede doğal güzellikler açısından zengin ve gezecek yerler bol, ancak Estonya´da çalışmak üzere yerleştikten sonra ilk etapta sizi cezbeden turistik gezi muhtemelen çok yakında yer alan Helsinki, Stockholm ve St. Petersburg şehirlerine olacak.
Helsinki bunlar içerisinde en yakında olanı, mesafe sadece 89 km. Feribot ile 2.5 saat süren yolculuk ise € 20-25 civarı. Bu fiyat feribot saatine göre değişiyor.
Tallinn-Stockholm arası ise yine feribotla yaklaşık 16 saat. Fiyat ise € 100 civarı (pandemi sebebiyle zamanlar ve fiyatlar değişkenlik gösterebiliyor). Bu tarz yolculuklar Cruise Ship tadında çeşitli etkinlikler yapabileceğiniz, eğlenebileceğiniz şekilde ve gece konaklamalı.
St. Petersburg ise hem tren hem de feribotla ulaşabileceğiniz bir konumda. Feribot yine aynı şekilde Cruise, 14 saat sürüyor. Tren ise 7 saat. Otobüs de aynı şekilde 7 saat ve en ucuz opsiyon.
Tallinn ile kardeş ülke Letonya´nın başkenti Riga arasındaki mesafe 300 km. € 10-15 civarına otobüs biletleri bulabilirsiniz. Vilnius ile olan mesafe de 600 km.
Lennart Meri Tallinn Havaalanı ise şehire 30 dakika uzaklıkta.
Ryanair ve easyJet uçuşlarını takip ederek Avrupa şehirlerine € 9, € 19 gibi komik rakamlarla seyahat edebilirsiniz (gerçi TL kuruyla düşününce çok komik gelmiyor).
Türk Hava Yolları İstanbul Yeni Havalimanı ve Tallinn arasında direkt uçuyor. Yolculuk 3.5 saat civarı. Fiyatları için planladığınız tarihe göre bakmanız daha doğru olur. Ancak çok bütçe dostu değil.
Bazen Polonyalı LOT Hava Yolları ile Varşova üzerinden, veya Lufthansa ile Almanya üzerinden aktarmalı yolculuklar THY´den daha ucuza gelebilir. Yolculuk planları öncesi incelemenizde fayda var.
4) Sonuç
Sonuç olarak Estonya´da çalışmak kıyıda köşede kalmış ama cazip sayılabilecek bir ihtimal.
Çılgın paralar kazanabileceğiniz bir yer değil, ancak kalifiye çalışanlar için ortalama maaşlar giderlere oranlandığında hatrı sayılır bir birikim yapma imkanı veriyor.
Düşük giderlerle Kuzey Avrupa´da yaşama ve çalışma deneyimi de kazanabileceğiniz bir yer.
Özellikle yazılımcılar, IT sektöründeki diğer profesyoneller veya girişimciler için en azından değerlendirilebilecek bir lokasyon.
Uygun ve barışık olabileceğiniz bir iş bulduktan sonra güzel bir birikim yapmanıza ve hem oradayken hem sonrasında keyifli bir hayat sürmenize vesile olabilir.
Gittikten sonra pişmanlık yaşamamak için kendinize özgü iklim, hizmetler, özel durumlar gibi konuları daha derinlemesine araştırmanızı tavsiye ederiz.
Estonya´da çalışmak ile ilgili rehberimize ekleme yapmak istediğiniz konular veya herhangi bir sorunuz olursa İletişim kısmından iletebilirsiniz.
